The Poet and the World They say the first sentence in any speech is always the hardest. Well, that one’s behind me, anyway. But I have a feeling that the sentences to come - the third, the sixth, the tenth, and so on, up to the final line - will be just as hard, since I’m supposed to talk about poetry. I’ve said very little on the subject, next to nothing, in fact. And whenever I have said anything, I’ve always had the sneaking suspicion that I’m not very good at it. This is why my lecture will be rather short. All imperfection is easier to tolerate if served up in small doses. Contemporary poets are skeptical and suspicious even, or perhaps especially, about themselves. They publicly confess to being poets only reluctantly, as if they were a little ashamed of it. But in our clamorous times it’s much easier to acknowledge your faults, at least if they’re attractively packaged, than to recognize your own merits, since these are hidden deeper and you never quite believe in them yourself … When filling in questionnaires or chatting with strangers, that is, when they can’t avoid revealing their profession, poets prefer to use the general term “writer” or replace “poet” with the name of whatever job they do in addition to writing. Bureaucrats and bus passengers respond with a touch of incredulity and alarm when they find out that they’re dealing with a poet. I suppose philosophers may meet with a similar reaction. Still, they’re in a better position, since as often as not they can embellish their calling with some kind of scholarly title. Professor of philosophy - now that sounds much more respectable. But there are no professors of poetry. This would mean, after all, that poetry is an occupation requiring specialized study, regular examinations, theoretical articles with bibliographies and footnotes attached, and finally, ceremoniously conferred diplomas. And this would mean, in turn, that it’s not enough to cover pages with even the most exquisite poems in order to become a poet. The crucial element is some slip of paper bearing an official stamp. Let us recall that the pride of Russian poetry, the future Nobel Laureate Joseph Brodsky was once sentenced to internal exile precisely on such grounds. They called him “a parasite,” because he lacked official certification granting him the right to be a poet … Several years ago, I had the honor and pleasure of meeting Brodsky in person. And I noticed that, of all the poets I’ve known, he was the only one who enjoyed calling himself a poet. He pronounced the word without inhibitions. Just the opposite - he spoke it with defiant freedom. It seems to me that this must have been because he recalled the brutal humiliations he had experienced in his youth. In more fortunate countries, where human dignity isn’t assaulted so readily, poets yearn, of course, to be published, read, and understood, but they do little, if anything, to set themselves above the common herd and the daily grind. And yet it wasn’t so long ago, in this century’s first decades, that poets strove to shock us with their extravagant dress and eccentric behavior. But all this was merely for the sake of public display. The moment always came when poets had to close the doors behind them, strip off their mantles, fripperies, and other poetic paraphernalia, and confront - silently, patiently awaiting their own selves - the still white sheet of paper. For this is finally what really counts. It’s not accidental that film biographies of great scientists and artists are produced in droves. The more ambitious directors seek to reproduce convincingly the creative process that led to important scientific discoveries or the emergence of a masterpiece. And one can depict certain kinds of scientific labor with some success. Laboratories, sundry instruments, elaborate machinery brought to life: such scenes may hold the audience’s interest for a while. And those moments of uncertainty - will the experiment, conducted for the thousandth time with some tiny modification, finally yield the desired result? - can be quite dramatic. Films about painters can be spectacular, as they go about recreating every stage of a famous painting’s evolution, from the first penciled line to the final brush-stroke. Music swells in films about composers: the first bars of the melody that rings in the musician’s ears finally emerge as a mature work in symphonic form. Of course this is all quite naive and doesn’t explain the strange mental state popularly known as inspiration, but at least there’s something to look at and listen to. But poets are the worst. Their work is hopelessly unphotogenic. Someone sits at a table or lies on a sofa while staring motionless at a wall or ceiling. Once in a while this person writes down seven lines only to cross out one of them fifteen minutes later, and then another hour passes, during which nothing happens … Who could stand to watch this kind of thing? I’ve mentioned inspiration. Contemporary poets answer evasively when asked what it is, and if it actually exists. It’s not that they’ve never known the blessing of this inner impulse. It’s just not easy to explain something to someone else that you don’t understand yourself. When I’m asked about this on occasion, I hedge the question too. But my answer is this: inspiration is not the exclusive privilege of poets or artists generally. There is, has been, and will always be a certain group of people whom inspiration visits. It’s made up of all those who’ve consciously chosen their calling and do their job with love and imagination. It may include doctors, teachers, gardeners - and I could list a hundred more professions. Their work becomes one continuous adventure as long as they manage to keep discovering new challenges in it. Difficulties and setbacks never quell their curiosity. A swarm of new questions emerges from every problem they solve. Whatever inspiration is, it’s born from a continuous “I don’t know.” There aren’t many such people. Most of the earth’s inhabitants work to get by. They work because they have to. They didn’t pick this or that kind of job out of passion; the circumstances of their lives did the choosing for them. Loveless work, boring work, work valued only because others haven’t got even that much, however loveless and boring - this is one of the harshest human miseries. And there’s no sign that coming centuries will produce any changes for the better as far as this goes. And so, though I may deny poets their monopoly on inspiration, I still place them in a select group of Fortune’s darlings. At this point, though, certain doubts may arise in my audience. All sorts of torturers, dictators, fanatics, and demagogues struggling for power by way of a few loudly shouted slogans also enjoy their jobs, and they too perform their duties with inventive fervor. Well, yes, but they “know.” They know, and whatever they know is enough for them once and for all. They don’t want to find out about anything else, since that might diminish their arguments’ force. And any knowledge that doesn’t lead to new questions quickly dies out: it fails to maintain the temperature required for sustaining life. In the most extreme cases, cases well known from ancient and modern history, it even poses a lethal threat to society. This is why I value that little phrase “I don’t know” so highly. It’s small, but it flies on mighty wings. It expands our lives to include the spaces within us as well as those outer expanses in which our tiny Earth hangs suspended. If Isaac Newton had never said to himself “I don’t know,” the apples in his little orchard might have dropped to the ground like hailstones and at best he would have stooped to pick them up and gobble them with gusto. Had my compatriot Marie Sklodowska-Curie never said to herself “I don’t know”, she probably would have wound up teaching chemistry at some private high school for young ladies from good families, and would have ended her days performing this otherwise perfectly respectable job. But she kept on saying “I don’t know,” and these words led her, not just once but twice, to Stockholm, where restless, questing spirits are occasionally rewarded with the Nobel Prize. Poets, if they’re genuine, must also keep repeating “I don’t know.” Each poem marks an effort to answer this statement, but as soon as the final period hits the page, the poet begins to hesitate, starts to realize that this particular answer was pure makeshift that’s absolutely inadequate to boot. So the poets keep on trying, and sooner or later the consecutive results of their self-dissatisfaction are clipped together with a giant paperclip by literary historians and called their “oeuvre” … I sometimes dream of situations that can’t possibly come true. I audaciously imagine, for example, that I get a chance to chat with the Ecclesiastes, the author of that moving lament on the vanity of all human endeavors. I would bow very deeply before him, because he is, after all, one of the greatest poets, for me at least. That done, I would grab his hand. “‘There’s nothing new under the sun’: that’s what you wrote, Ecclesiastes. But you yourself were born new under the sun. And the poem you created is also new under the sun, since no one wrote it down before you. And all your readers are also new under the sun, since those who lived before you couldn’t read your poem. And that cypress that you’re sitting under hasn’t been growing since the dawn of time. It came into being by way of another cypress similar to yours, but not exactly the same. And Ecclesiastes, I’d also like to ask you what new thing under the sun you’re planning to work on now? A further supplement to the thoughts you’ve already expressed? Or maybe you’re tempted to contradict some of them now? In your earlier work you mentioned joy - so what if it’s fleeting? So maybe your new-under-the-sun poem will be about joy? Have you taken notes yet, do you have drafts? I doubt you’ll say, 'I’ve written everything down, I’ve got nothing left to add.’ There’s no poet in the world who can say this, least of all a great poet like yourself.” The world - whatever we might think when terrified by its vastness and our own impotence, or embittered by its indifference to individual suffering, of people, animals, and perhaps even plants, for why are we so sure that plants feel no pain; whatever we might think of its expanses pierced by the rays of stars surrounded by planets we’ve just begun to discover, planets already dead? still dead? we just don’t know; whatever we might think of this measureless theater to which we’ve got reserved tickets, but tickets whose lifespan is laughably short, bounded as it is by two arbitrary dates; whatever else we might think of this world - it is astonishing. But “astonishing” is an epithet concealing a logical trap. We’re astonished, after all, by things that deviate from some well-known and universally acknowledged norm, from an obviousness we’ve grown accustomed to. Now the point is, there is no such obvious world. Our astonishment exists per se and isn’t based on comparison with something else. Granted, in daily speech, where we don’t stop to consider every word, we all use phrases like “the ordinary world,” “ordinary life,” “the ordinary course of events” … But in the language of poetry, where every word is weighed, nothing is usual or normal. Not a single stone and not a single cloud above it. Not a single day and not a single night after it. And above all, not a single existence, not anyone’s existence in this world. It looks like poets will always have their work cut out for them. - Wislawa Szymborska’s speech after receiving the Nobel Prize for Literature, december 1996.

De eerste foto van Hitler En wie is die dreumes in zijn kieltje? Dat is Adolfje, de zoon van meneer en mevrouw Hitler! Misschien wordt hij wel doctor in de rechten? Of tenor in de opera van Wenen? Van wie is dat handje, van wie, dat oortje, oogje, neusje? Van wie dat buikje vol melk, nog niemand weet het: van een drukker, heelmeester, koopman, pastoor? Waarheen zullen die koddige beentjes nog uitgaan, waarheen? Naar de speeltuin, naar school, naar kantoor, naar een bruiloft met de dochter van de burgemeester misschien? Ukkepuk, engeltje, hartendief, zonnetje, toen je een jaar geleden ter wereld kwam, ontbrak het niet aan tekens in de hemel en op aarde: lentezon, de vensters vol geraniums, een orgeltje dat speelde op de binnenplaats, een gunstige voorspelling op roze vloeipapier, vlak voor de bevalling moeders profetische droom: een duif in de sneeuw zien – vreugdevol nieuws, hem kunnen vangen – belooft een langverwachte gast. Tok tok, wie is daar, dat is het kloppende hart van Adolfje. Tutter, luier, slabbetje, rammelaar, een jongetje, God zij geloofd, gezond en wel, gelijkend op zijn ouders, op een poesje in een mand, op kinderen in alle andere familiealbums. Maar nu gaan we toch niet huilen, kom, lach eens mooi naar het vogeltje. Atelier Klinger, Grabenstrasse, Braunen, en Braunen is wel geen grote, maar een waardige stad, solide firma’s, aardige buren, de geur van gistend deeg en goedkope zeep. Onhoorbaar het hondengejank en de stappen van het noodlot. De geschiedenisleraar knoopt zijn boord los en zucht boven zijn schriften. - Wislawa Szymborska

Lofdicht op mijn zuster Mijn zuster schrijft geen gedichten en ik denk niet dat ze er nu nog mee zal beginnen. Dat heeft ze van mijn moeder, die geen gedichten schreef, en van vader, die evenmin gedichten schreef. Onder mijn zusters dak voel ik me veilig: mijn zusters man zou voor geen goud gedichten schrijven. En hoewel dit klinkt als een werk van Adam Macedonski: niemand in mijn familie houdt zich bezig met het schrijven van gedichten. In de bureauladen van mijn zuster liggen geen oude, in haar tasje geen pas geschreven gedichten. En wanneer mijn zuster me te eten vraagt, dan weet ik dat ze niet van plan is mij gedichten voor te lezen. Haar soepen zijn heerlijk zonder achterliggende gedachten en als ze koffie morst, dan nooit op manuscripten. Veel families hebben niemand die gedichten schrijft, maar als het eenmaal zo is - blijft het zelden bij één persoon. Soms klatert de poëzie als een waterval van geslacht op geslacht, wat gevaarlijke draaikolken schept in de wederzijdse gevoelens. Mijn zuster is aardig bedreven in het gesproken proza, maar haar schrijverschap omvat slechts kaartjes van vakantie met een tekst die ieder jaar hetzelfde luidt: dat ze als ze thuis is alles echt alles alles zal vertellen

Een bijdrage aan de statistiek Op elke honderd mensen zijn er tweeënvijftig die alles beter weten, onzeker van elke stap – bijna de hele rest, bereid om te helpen, als het niet te lang duurt – wel negenenveertig, de goedheid zelve, omdat ze niet anders kunnen, -vier, nou, misschien vijf, in staat tot bewondering zonder afgunst – achttien, leven er in voortdurende angst voor iemand of iets – zevenenzeventig, hebben er talent om gelukkig te zijn – ruim twintig, hoogstens, zijn als individu ongevaarlijk, maar slaan los in de massa, – in elk geval meer dan de helft, zijn wreed, als de omstandigheden hen dwingen, – hoeveel kun je beter niet weten, ook niet bij benadering, verstandig als het te laat is – niet veel meer dan voor het te laat is, willen er van het leven alleen dingen – veertig hoewel ik me hier liever vergis, duiken, een en al pijn, in elkaar zonder lantaarn in het donker – drieëntachtig, vroeg of laat, verdienen er medelijden – negenennegentig, zijn sterfelijk – honderd op de honderd. Een getal dat vooralsnog niet verandert. - Wislawa Szymborska

De eerste zin van een toespraak schijnt altijd de moeilijkste te zijn. Die heb ik dan in elk geval achter de rug. Maar ik voel dat ook de volgende zinnen moeilijk worden, de derde, de zesde, de tiende en verdere, tot en met de laatste, omdat ik over poëzie moet praten. Over dit onderwerp heb ik heel weinig gezegd, eigenlijk zo goed als niets. En dan altijd in de overtuiging dat ik het niet erg goed deed. Daarom zal mijn voordracht niet al te lang zijn. Onvolkomenheid is makkelijker te verteren, als deze in kleine proporties wordt opgediend. De dichter van vandaag is sceptisch en achterdochtig, ook- en misschien vooral- tegenover zichzelf. Met tegenzin noemt hij zich in het openbaar dichter, alsof hij zich er een beetje voor schaamt. Maar in onze lawaaiige tijd is het veel makkelijker je eigen gebreken te bekennen, als ze tenminste leuk worden ingepakt, dan je goede eigenschappen, die dieper verborgen liggen en waar je ook niet volledig in geloofd. Als ze er echt niet onderuit kunnen hun bezigheid te omschrijven, op vragenformulieren of in gesprekken met oppervlakkige kennissen, noemen dichters zichzelf liever gewoon ‘schrijver’, of ze noemen het werk dat ze ernaast doen. Ambtenaren en buspassagiers reageren met enig ongeloof en ongemak, als ze horen dat ze met een dichter te maken hebben. Ik veronderstel dat een filosoof een soortgelijk verlegenheid wekt. Zijn positie is echter een veel betere: hij kan zijn beroep doorgaans opsieren met een academische titel. Professor in de filosofie- dat klinkt al veel serieuzer. Professoren in de poëzie bestaan niet. Dat zou namelijk betekenen dat aan het beoefenen van deze bezigheid een specialistische studie moet voorafgegaan, met jaarlijkse examens, theoretische artikelen met voetnoten en bibliografie, en ten slotte de plechtige uitreiking van het diploma. En dat zou weer betekenen dat het voor iemand die dichter wil worden, niet genoeg is om een aantal vellen papier vol te schrijven met gedichten, hoe voortreffelijk deze ook mogen zijn, maar dat hij daarnaast absoluut ook, zelfs in de eerste plaats, in het bezit van een papiertje met stempel moet zijn. Laat ik in dit verband noemen dat de trots van de Russische poëzie, de latere Nobelprijswinnaar Josef Brodsky, voor ‘parasiet’ werd uitgemaakt, omdat hij geen officiële vergunning had om dichter te zijn en daarom werd verbannen. Een jaar geleden had ik de eer en de vreugde hem persoonlijk te leren kennen. Ik merkte hierbij op dat hij van alle dichters die ik kende de enige was die zichzelf graag ‘dichter’ noemde; hij sprak dat woord zonder gêne, zelfs met trots uit. Ik denk dat dat het gevolg was van de wrede vernederingen die hij in zijn jonge jaren had moeten verduren. In gelukkige landen, waar de menselijke waardigheid niet zo lichtvaardig wordt geschonden, wensen de dichters gewoon gepubliceerd, gelezen en begrepen te worden. Maar in het dagelijks leven doen ze niets meer, of heel weinig, om zich van andere mensen te onderscheiden. Nog niet zo lang geleden, in de eerste decennia van onze eeuw, schiepen de dichters er plezier in hun omgeving te choqueren met opvallende kleren en excentriek gedrag. Maar dat was alleen uiterlijk, een show voor de buitenwacht. Daarna kwam het ogenblik waarop de dichter de deur achter zich dichttrok, zijn uitdossing met alle overige poëtische parafernalia van zijn schouders liet glijden om in stilte, in afwachting van het eigen ik, de confrontatie met het nog onbeschreven papier aan te gaan. Want dat is het enige dat werkelijk telt. Het is opvallend dat er aan de lopende band films worden gemaakt over het leven van grote geleerden en grote kunstenaars. De meest ambitieuze regisseurs doen hun best om het creatieve proces, dat aan belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen of beroemde kunstwerken voorafging, geloofwaardig voor te stellen. Het werk van bepaalde geleerden kan men redelijk goed visualiseren: laboratoria, allerlei instrumenten, mechanieken die in beweging worden gebracht kunnen de aandacht van de kijker in de regel enige tijd vasthouden. Bovendien zijn momenten van onzekerheid heel dramatisch: zal het experiment dat voor de duizendste keer enigszins gewijzigd wordt uitgevoerd, eindelijk het verwachte resultaat opleveren? Films over schilders kunnen veel indruk maken, men kan de fasen van het ontstaan van een schilderij van de eerste schets tot de laatste penseelstreek in beeld brengen. Films over componisten zitten vol muziek, van de eerste maten die de kunstenaar in zich hoort tot de volmaakte vorm van het geïnstrumentaliseerd orkestwerk. Het blijft weliswaar allemaal tamelijk naïef en zegt nog niets over de vreemde geestestoestand die men gewoonlijk inspiratie noemt, maar er is in elk geval iets te zien en iets te horen. Voor dichters ziet het er het slechtst uit. Hun werk is hopeloos onfotogeniek. Iemand zit aan tafel of ligt op de bank, staart de hele tijd roerloos naar de wand of het plafond, schrijft af en toe zeven regeltjes, waarvan hij er na een kwartier een doorstreept, en dan verstrijkt er weer een uur zonder dat er iets gebeurd. Niemand houdt het toch vol om daarnaar te kijken? Ik heb de inspiratie genoemd. Op de vraag wat inspiratie is, als ze bestaat, antwoorden de dichters tegenwoordig ontwijkend. Niet omdat ze de zegeningen van deze innerlijke impuls nooit ervaren hebben. De reden is een andere: het is niet makkelijk aan iemand iets uit te leggen wat je zelf niet begrijpt. Wanneer men mij er wel eens naar vraagt, loop ik er ook in een grote boog omheen. Maar ik antwoord zo: Er is altijd een bepaalde groep mensen geweest, die de inspiratie van tijd tot tijd aanvliegt. Namelijk allen die bewust voor hun werk kiezen en het met liefde en fantasie verrichten. Inspiratie kan in het beroep van arts, pedagoog, tuinman en in nog honderd andere voorkomen. Hun werk is permanent avontuur, wanneer het hun lukt om er steeds weer nieuwe uitdagingen in te ontdekken. Ondanks moeilijkheden en tegenslagen bekoelt hun nieuwsgierigheid niet. Uit elk opgelost probleem spruiten nieuwe reeksen vragen voort. Wat inspiratie ook is, haar bron is altijd een ‘ik weet het niet.’ Zulke mensen zijn er niet echt veel. De meeste aardbewoners werken om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien, ze werken omdat ze moeten. Zij beslissen niet uit eigen aandrift wat voor werk ze doen, de omstandigheden beslissen voor hen. Werk waarvan men niet houdt, werk dat verveelt, dat alleen daarom wordt gewaardeerd omdat zelfs werken niet voor iedereen is weggelegd, is een van de zwaarste beproevingen van de mens. En het ziet er niet naar uit dat de komende eeuwen hierin verbetering zullen brengen. Ik mag daarom zeggen dat ik, hoewel ik de dichters niet het monopolie op inspiratie toeken, hen niettemin tot de weinige uitverkorenen van de Fortuin reken. Nu kan er bij mijn toehoorders enige twijfel rijzen. Allerlei beulen, dictators, fanatici, demagogen, die met een paar luid uitgebazuinde slagzinnen de macht uitoefenen, houden ook van hun werk en voeren het eveneens met waarachtige vindingrijkheid uit. Dat is waar, maar zij ‘weten’. Zij weten en wat ze weten, vinden ze voor eens en al voldoende. Ze willen niet méér weten, want dat zou de kracht van hun argumenten kunnen verzwakken. En elke kennis die geen nieuwe vragen opwerpt, wordt al gauw dode kennis, raakt de temperatuur kwijt van het leven die het nodig heeft. In de extreemste gevallen, die we maar al te goed uit de oude en nieuwe geschiedenis kennen, kan zulke kennis zelfs voor hele samenlevingen een dodelijk gevaar betekenen. Daarom zijn de woordjes ‘ik weet het niet’ mij zo dierbaar. Ze zijn klein, maar met sterke vleugels. Ze zorgen ervoor dat ons leven zich blijft uitbreiden, zowel in de ruimte in ons als in de ruimte buiten ons, daar waar onze nietige aarde hangt. Als Iscaac Newton niet bij zichzelf ‘ik weet het niet’ had gezegd, dan had het in zijn tuintje wel appels kunnen regenen, maar had hij ze in het beste geval alleen opgeraapt en ze met smaak opgegeten. Als Marie Sklodowska-Curie, mijn landgenote niet ‘ik weet het niet’ bij zichzelf had gezegd, dan was ze vast scheikundelerares in een pension voor jongedames van goeden huize gebleven, en was ze dit eveneens respectabele werk haar hele leven blijven doen. Maar ze zei telkens ‘ik weet het niet’ en deze woorden brachten haar zelfs tweemaal naar Stockholm, waar mensen met een onrustige en eeuwig zoekende geest met een Nobelprijs worden beloond. Ook een dichter, een waarachtig dichter, moet steeds weer bij zichzelf zeggen: ik weer het niet. Met elk gedicht probeert hij een antwoord te geven, maar zodra hij een punt heeft gezet, begint hij te twijfelen. Hij realiseert zich dat zijn antwoord voorlopig en volkomen ontoereikend is. Daarom probeert hij het nog eens en nog eens en op een dag zullen literatuurhistorici deze reeks bewijzen van mijn ongenoegen met zichzelf tussen een grote paperclip klemmen en er het woord ‘oeuvre’ op schrijven. Ik droom wel eens van dingen die nooit werkelijkheid kunnen worden. In drieste overmoed stel ik me bijvoorbeeld voor dat ik de gelegenheid krijg om met Prediker te praten, de schrijver van die indringende klacht over de vruchteloosheid van alles wat de mens onderneemt. Ik zou een diepe buiging voor hem maken, want hij blijft - voor mij tenminste - een van de belangrijke dichters. Maar daarna zou ik zijn hand beetpakken. “Niets nieuws onder de zon”, hebt u gezegd. Prediker. Maar u bent zelf toch nieuw onder de zon geboren. En het gedicht waarvan u de schepper bent, is ook nieuw onder de zon, niemand heeft het eerder geschreven. En ook al uw lezers zijn nieuwe, want de lezers die voor u leefden, hebben het niet kunnen lezen. Zelfs de cipres met zijn schaduw waarin u zit, groeit hier niet sinds het begin van de wereld. Een andere cipres die op de uwe leek, maar niet precies dezelfde was, heeft hem voortgebracht. En daarbuiten zou ik willen vragen, Prediker, wat voor nieuws onder de zon voelt u zich nog geroepen om te schrijven? Een aanvulling op uw vroegere gedachten, of voelt u de verleiding ze tegen te spreken? In uw laatste gedicht schrijft u ook over de vreugde- het geeft toch niet dat ze vergankelijk is? Gaat uw nieuwe gedicht onder de zon misschien daarover? Hebt u al de eerste aantekeningen, schetsen gemaakt? U zult vast niet zeggen: “Ik heb alles al geschreven, ik heb niets toe te voegen.” Geen dichter ter wereld kan dat zeggen, en een die zo groot is als u, al helemaal niet. Wat we ook van de wereld denken, beangstigd doordat ze zo groot is en wij zo onmachtig zijn, verbitterd over haar onverschilligheid tegenover het individuele lijden van mens, dier en misschien zelfs plant (hoe kunnen we zeker weten dat planten geen pijn hebben?) - wat we ook denken van haar ruimten, die door sterren worden doorstraald, sterren waaromheen we planeten beginnen te ontdekken waarvan we niet weten of ze al of nog dood zijn - wat we ook denken van dat onmetelijke schouwtoneel waarvoor we welk een kaartje hebben, al is zijn geldigheid belachelijk kort, begrensd door twee muurvaste data - wat we ook nog meer van deze wereld denken: ze verbaast ons. In het begrip ‘verbazing’ zit een logische valstrik. We verbazen ons immers over dingen die van de bekende algemeen erkende normen afwijken, van de vanzelfsprekendheid waaraan we gewend zijn geraakt. Er bestaat alleen geen wereld die vanzelf spreekt. Onze verbazing is autonoom en niet afgeleid van enig vergelijken. In de taal van het dagelijks leven gebruiken we inderdaad uitdrukken als ‘de gewone wereld’, ‘het gewone leven’, ‘de gewone gang van zaken’. In de taal van de poëzie daarentegen, waarin elk woord afgewogen wordt, is niets gewoon, is niets normaal. Geen steen en geen wolk boven een steen. Geen dag en nacht na een dag. En boven alles niemands bestaan op deze aarde. Het ziet ernaar uit dat de dichters altijd veel te doen zullen hebben. Wislawa Szymborska - 7 december 1996, Szymborska's Nobel prijs speech.

Er zijn van die mensen die Er zijn van die mensen die bedrevener zijn in leven. 
In en om hen heen heerst orde. 
Voor alles hebben zij een manier en het juiste antwoord. Zij raden onmiddellijk wie wie, wie met wie, 
met welk doel, waarheen. Stempelen unieke waarheden af,
 gooien overbodige feiten in de versnipperaar,
 en stoppen onbekende personen 
in op voorhand voor hen bestemde ringbanden. Denken zo veel als de moeite waard is,
 en geen ogenblik langer,
 want achter dat ogenblik loert de twijfel. En als ze uit hun bestaan worden ontslagen,
 verlaten ze hun post
 door de aangegeven deur. Soms benijd ik hen
– gelukkig gaat dat ook weer over. - Wislawa Szymborska